«ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΦΟΡΕΙΣ ΝΟΗΜΑΤΩΝ»
Στα πλαίσια του μαθήματος «Ελληνικά μουσικά όργανα», ανατέθηκε σε κάθε φοιτητή να κάνει μια μικρή «εθνογραφία αντιλήψεων» για ένα όργανο της επιλογής του. Αυτή η έρευνα έγινε μέσω τεσσάρων συνεντεύξεων από άτομα διαφόρων ηλικιών αλλά, και των δύο φύλων, και χρησιμοποιώντας ένα ερωτηματολόγιο που συντάχτηκε σε συνεργασία με τη διδάσκουσα και περιελάμβανε τέσσερα ερωτήματα. Το όργανο με το οποίο ασχολήθηκα εγώ ήταν το παραδοσιακό Κλαρίνο. Η επιλογή των ερωτώμενων έγινε βάση ηλικίας. Σκόπιμα επέλεξα να πάρω συνεντεύξεις από άτομα διαφόρων ηλικιών, δύο κορίτσια (δεκατέσσερα και εικοσιένα) και δύο άντρες μεσήλικες (σαράντα οκτώ κι εξήντα αντίστοιχα), έτσι ώστε να μπορώ να έχω μια πλήρη γκάμα πληροφοριών (ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, τις γνώσεις που είχε ο καθένας, τα βιώματα κλπ.) όπως και μια ολοκληρωμένη άποψη γύρω από το θέμα. Γενικός στόχος της έρευνας ήταν (περισσότερο) η ανάδειξη της κοινωνικής/πολιτισμικής υπόστασης του κλαρίνου, παρά η έρευνα για τεχνικά στοιχεία όπως κατασκευή, τεχνική παιξίματος κλπ.
Παρακάτω παρατίθενται αποσπάσματα από γραπτά ξένων εθνομουσικολόγων που αναδεικνύουν τη θέση των μουσικών οργάνων μέσα στην κοινωνία.
Έχοντας κατά νου την κοινωνικο-πολιτισμική άνοδο του μπουζουκιού, δεν είναι τυχαίο που το 1966 ο εξαιρετικά δημοφιλής δεξιοτέχνης Γιώργος Ζαμπέτας (1925-1992) φωτογραφήθηκε με το όργανό του με φόντο την Ακρόπολη, δημιουργώντας έτσι μυθικούς συσχετισμούς με το κλασσικό, το τέλειο, το αχρονικό και το καθαρά ελληνικό (βλ. Κλειασίου 1997: 305). Στη δεκαετία του 1960, τα μπουζούκια διακοσμούνταν συχνά με τα ίδια αρχαϊκά μοτίβα που έκαναν την εμφάνισή τους, μαζί με απομιμήσεις αρχαίων αντικειμένων, σε ελληνικά τουριστικά εστιατόρια και σε εξώφυλλα δίσκων, ειδικά αυτών που προορίζονταν για τουριστική κατανάλωση (βλ. π.χ. Πετρόπουλος 1979: 323, 523, 665・ Κλειασίου 1997: 264-265, 416, 430). Τέτοιου είδους συσχετισμοί υπονοούσαν τις αρχαίες ρίζες του μπουζουκιού και του ελληνικού λαϊκού ρεπερτορίου (πρβλ. Gauntlett 1991β: 8).
(Pennanen 2009: 76)
Είναι η πρώτη φορά που ένα μουσικό όργανο γίνεται εθνικό σύμβολο και ταυτίζεται μ' ένα ολόκληρο έθνος. Η παραπάνω πηγή μας δείχνει ότι αυτό ακριβώς κατάφερε ο Ζαμπέτας. Το μπουζούκι και το ρεπερτόριο που αντιπροσώπευε ήταν πλέον μέρος της καθημερινότητας και μέσον έκφρασης του λαού.
Άραβες της εγγύς Ανατολής περιγράφουν τη δύναμη του mijwizin με ποικίλους τρόπους. Πολλοί αναφέρουν ότι όταν το ακούν χάνουν τις αναστολές τους και αισθάνονται μια συντριπτική επιθυμία να χορέψουν. Άλλοι περιγράφουν τις ζωντανές αναμνήσεις τους από την αγροτική ζωή, τα πρώιμα εφηβικά τους χρόνια, τους ταραχώδεις γάμους του χωριού, τα αισθησιακά τραγούδια αγάπης, τον ξέφρενο και αυτόβουλο χορό, την παθιασμένη απόλαυση στο πανηγύρι. Για κάποιους ο ήχος του mijwizin επικαλείται μια κατάσταση ευφορίας και ψυχολογικού μετασχηματισμού και φέρνει στο νου αισθήσεις που προκύπτουν από την εκτεταμένη κίνηση του σώματος και […].
(Racy 1994: 50)
Φαίνεται ξεκάθαρα οτι το συγκεκριμένο όργανο συμβάλει στην ηθική και σωματική απελευθέρωση του ακροατηρίου. Είναι μέρος της ζωής τουςκι όπως είπαμε και παραπάνω, κύριο μέσο έκφρασης.
Οι ηχογόνες συσκευές που ονομάζουμε μουσικά όργανα είναι βαθιά ενσωματωμένα σε τοπικούς μουσικούς πολιτισμούς (cultures) ανά τον κόσμο. Παράλληλα, είναι κομμάτι της παγκόσμιας πολιτισμικής διακίνησης, στα πλαίσια της οποίας είναι δυνατό να μεταφερθούν και να «επανεντοπιστούν» (στα χέρια μουσικών, τουριστών, συλλεκτών, επιμελητών, μουσείων κλπ.).
(Dawe 2003: 274)
Εδώ πάλι αποδεικύεται οτι το όργανα αποτελούν μέρος του πολιτισμού ενός λαού.
Με βάση τις ελληνικές οργανολογικές πηγές παρακάτω παραθέτονται αποσπάσματα από Έλληνες μουσικολόγους.
Η διττή φύση της μουσικής, ως πολιτισμικού φαινομένου με δομή και λειτουργία, παρουσιάζεται με έμφαση ιδιαίτερα στις τελευταίες εθνομουσικολογικές έρευνες. Η μουσική σύνθεση, που δημιουργήθηκε από τον άνθρωπο και εκτελείται σ’ ένα δεδομένο κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον, αντιμετωπίζεται πράγματι από τους σύγχρονους μουσικολόγους ως μέρος του συνόλου του πολιτισμού και πάντα σε σχέση με τα κοινωνικά συμφραζόμενα. Ακόμα, κατά την επιτόπια μουσική έρευνα λαμβάνονται υπόψη ιδιαίτερα στοιχεία για τους ακροατές ή τους εκτελεστές της μουσικής, όπως:
α. η φυσική συμπεριφορά των εκτελεστών και των ακροατών
β. η κοινωνική συμπεριφορά που περιβάλλει τη μουσική εκτέλεση
γ. οι κοινωνικές επιδράσεις που δέχεται και που ασκεί ο εκτελεστής σε μια δεδομένη κοινωνική κατάσταση.
(Γιωργούδης 2004: 69)
Πέρα όμως απ’ τους σοφούς δασκάλους, ο Μυτιληνιός έχει το τραγούδι και τη μουσική στο αίμα του. Κάνει τον πόνο και τη χαρά τραγούδι και τα διαλαλεί νύχτα και μέρα. Για κάθε κοινωνικό γεγονός, για κάθε περίσταση έχει στα χείλη του έτοιμο το τραγούδι και το εκφράζει με το σκοπό που του ταιριάζει. Παράλληλα με το φωνητικό τραγούδι, συνυπάρχουν οι σκοποί και τα τραγούδια που παίζονται με τη συνοδεία μουσικών οργάνων.
(Κοφτερός 1998: 14)
Για τις αρχές των μουσικών οργάνων πολλές υποθέσεις-θεωρίες έχουν υποστηριχθεί. Σήμερα, η περισσότερο αποδεκτή θεωρία αναζητεί τις αρχές αυτές στις πρώτες μορφές του μαγικού-θρησκευτικού χορού. Χορός και μουσικό όργανο είναι στενά συνδεμένα στην καταγωγή τους. Το χτύπημα των χεριών (παλαμάκια), των ποδιών στο έδαφος, το χτύπημα του στήθους και των μηρών με τα χέρια, ο ήχος ποικίλων αντικειμένων […].
(Ανωγειανάκης 1991: 43-44)
Ακόμη, ερευνώντας διάφορες πηγές, σε ηλεκτρονική μορφή (άρθρα εφημερίδων, περιοδικών κλπ.), μπορεί κανείς να βρει αναφορές στο παραδοσιακό κλαρίνο και στο ρόλο που έχει μέσα στην κοινωνία. Συγκεκριμένα, ο Γιώργος Χαρωνίτης (δημοσιογράφος) σε άρθρο του στο Αθηνόραμα επισημαίνει κάποια στοιχεία για το λαϊκό κλαρίνο σήμερα ( http://www.athinorama.gr/music/editorschoise/?edtId=12026).
Το λαϊκό κλαρίνο και τα διαχρονικά ταξίδια του…
Η ελληνική δημοτική μουσική, παρά τις όποιες τεχνολογικές "εξελίξεις" ή τις αναπόφευκτες κοινωνικές / πολιτικές αλλοιώσεις, εξακολουθεί να βρίσκεται στον πυρήνα της γνήσιας λαϊκής ψυχαγωγίας και μέσα από αυτή την μουσική - στις πολλαπλές τοπικές μορφές της - ποιείται ήθος ακόμα και στις μέρες μας. Με ένα παρόμοιο σκεπτικό, ο εθνομουσικολόγος, καθηγητής και διευθυντής του Μουσείου Λαϊκών Οργάνων, Λάμπρος Λιάβας υλοποιεί μια σειρά από εκδηλώσεις με πρωταγωνιστές δεξιοτέχνες των λαϊκών μας μουσικών οργάνων. Η πρώτη συναυλία έχει θέμα το λαϊκό κλαρίνο και γίνεται την Τετάρτη, 9 Φεβρουαρίου, στο Μέγαρο Μουσικής (αίθ. Χρήστος Λαμπράκης). Ένα όργανο "ξένο", καθαρά δυτικό και κλασικό που όμως, από τις αρχές του 19ου αιώνα που τσιγγάνοι το διέδωσαν στην χώρα μας, έγινε ουσιαστικά ΤΟ σύμβολο της δημοτικής μας μουσικής…
Γιώργος Χαρωνίτης: Αθηνόραμα 01/02/2011
Επίσης, ο γνωστός καλλιτέχνης και ερμηνευτής του κλαρίνου, Μάνος Αχαλινωτόπουλος, αναφέρει στην επίσημη ιστοσελίδα του (www.clarinet.gr) διάφορες πληροφορίες όσον αφορά την κοινωνική υπόσταση του οργάνου.
Το μόνο που ξέρω είναι ότι η παράδοση που πρωτογνώρισα 9 χρονών παιδάκι κάνοντας δίπλα στον παππού μου τα πρώτα βήματα μου στο κλαρίνο, (μαθαίνοντας τότε μια γλώσσα που ήταν υπό διωγμό) δεν είναι - η γραία η ανέραστος η ημιθανής και εν αφασία τελούσα - με το σηκωμένο δασκαλίστικο δάχτυλο αλλά ήταν και παραμένει κορίτσι χαρμόλυπο, γεμάτο χυμούς, ολοζώντανο και αγαπητικό, που χορεύει ξυπόλυτο στο χώμα με μια διάθεση να αμαρτάνει και πάλι να μετανοεί , να ερωτεύεται, να εύχεται τη νόμιμη παράβαση για να ζει και να ανασαίνει, μια και καμία συγκεκριμένη οργανοχρησία, καμία τυπική ενορχήστρωση ή συγκεκριμένη μουσική μορφολογία δεν εξασφαλίζει την ουσία της (γνώρισα πολλούς γερόλυκους οργανοπαίχτες που την "Τσιτσόρνια" που έπαιζαν κλαρίνο, ακορντεόν και κιθάρα, παράδοση ήταν). Τώρα το κοπάδι των λύκων κρύβεται και η γλώσσα που ήταν υπό διωγμόν είναι <<IN>> προφανώς λόγω της εξωτικολαγνείας.
Η Γιορτή
(θύμηση από τις πρωινές εκστατικές ώρες των πανηγυριών)
Δεκατέσσερις ώρες να φυσάς κλαρίνο
το οινόπνευμα να εξατμίζεται μέσα του και μέσα σου.
Έρωτας στην σκόνη,
ο χορός ανυψώνεται, οι αλήθειες τώρα λέγονται,
Όλοι τις ξέρουν, όλοι τις ήξεραν
μόνο που πρέπει κάποιος να τις τραγουδήσει.
Εκείνοι θα του πουν
και αυτός θα κρυφακούσει τη γη και εκείνους μαζί
και θα επιστρέψει το πρόσφορο
στην ΓΙΟΡΤΗ στην χαρά των ΟΛΩΝ.
Τέλος, ο Πετρο-Λούκας Χαλκιάς σε συνέντευξή του με τίτλο «Το κλαρίνο δοξάζει το μεγαλείο της ψυχής» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Τι σας πειράζει περισσότερο;
Η αδιαφορία των νέων για την παράδοσή μας. Φοβάμαι μήπως χάσει τον δρόμο του ο εγγονός μου... Οι νέοι δεν αγαπούν τη παράδοση. "Τι νέος είσαι εσύ που παίζεις την Καραγκούνα;" του λένε οι συμμαθητές του. Είπα στα αστεία μια μέρα στον γιο μου, να μου δώσει το παιδί να πάμε μαζί να απομονωθούμε στο βουνό για κάνα δυο χρόνια και να μας φέρνει μόνο να τρώμε για να μην αφήσει ο εγγονός μου το κλαρίνο...
Τι σας βοηθάει και σας δίνει κουράγιο τόσα χρόνια;
Δεν ξέρεις πόσο μ' έχουν βοηθήσει τα βουνά της Ηπείρου στη μουσική μου... Όταν έφτιαξα τα ποιμενικά, πήγα εκεί κι έζησα στη φύση. Ανέβηκα - κατέβηκα τα βουνά, άκουσα τους ήχους από τα κουδούνια των κοπαδιών, το φύσημα του αέρα, τον αχό του ποταμού κι όλα αυτά τα έκανα ήχους. Συλλογιζόμουνα τη φύση κι έπαιζα... Κι οι παππούδες μας το ίδιο έκαναν. Έχυσαν το αίμα τους να κρατήσουν αυτόν τον τόπο και τα κατορθώματά τους έγιναν ήχοι τραγουδιών. Θα είμαι ευχαριστημένος να πεθάνω και να ξέρω ότι κάποιοι θα καταφέρουν να τα κρατήσουν ζωντανά.
Επιπλέον, κρίνοντας από τις τέσσερις συνεντεύξεις που πήρα ο ίδιος, και οι τέσσερις ερωτώμενοι όταν ακούν τη λέξη κλαρίνο, αμέσως αυτό τους παραπέμπει σε πανηγύρι, γλέντι και χορό. Μάλιστα οι δυο μεσήλικες ανέφεραν και τους τσιγγάνους (γύφτους) οι οποίοι ήταν οι κύριοι ερμηνευτές παλιότερα (άλλωστε μην ξεχνάμε ότι μέσω αυτών ήρθε το κλαρίνο στην Ελλάδα, "To Λαϊκό Κλαρίνο στην Ελλάδα", Δέσποινα Μαζαράκη ). Στην ερώτηση που είχε να κάνει με το φύλο, και οι τέσσερις ερωτώμενοι απάντησαν ότι παίζει σημαντικό ρόλο, κι εκτός από έναν, όλοι οι άλλοι «συμφώνησαν» ότι δε θα ήθελαν να δουν γυναίκα να παίζει κλαρίνο για λόγους είτε αισθητικούς είτε ερμηνευτικούς. Στην τρίτη ερώτηση (προέλευση του κλαρίνου), οι μεσήλικες έδωσαν τις πιο σωστές απαντήσεις. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για το μοιρολόι, όπου οι μικρές ηλικίες δεν αναγνώρισαν καν από ποια περιοχή είναι το κομμάτι που ακούγεται, ενώ οι άντρες με το πρώτο άκουσμα είπαν κατ’ ευθείαν τη λέξη "Ηπειρώτικο".
Τέλος, όλα τα παραπάνω συνομιλούν κι έχουν πλήρη αντιστοίχηση με τις εθνομουσικολογικές πηγές που αναφέρθηκαν παραπάνω, καθώς και με μαρτυρίες γνωστών καλλιτεχνών και μη. Κατ’ αρχάς είπαμε ότι με τη λέξη κλαρίνο όλοι σκέφτονται αμέσως το γλέντι και τον χορό. Το ίδιο αναφέρει και ο Racy («Πολλοί αναφέρουν ότι όταν το ακούν χάνουν τις αναστολές τους και αισθάνονται μια συντριπτική επιθυμία να χορέψουν»), όπως και ο Ανωγειανάκης («Σήμερα, η περισσότερο αποδεκτή θεωρία αναζητεί τις αρχές αυτές στις πρώτες μορφές του μαγικού-θρησκευτικού χορού. Χορός και μουσικό όργανο είναι στενά συνδεμένα στην καταγωγή τους»). Ακόμη ένα στοιχείο για τον ψυχαγωγικό χαρακτήρα του οργάνου και τη σύνδεσή του με τη διασκέδαση, είναι το άρθρο του Χαρωνίτη («Η ελληνική δημοτική μουσική, παρά τις όποιες τεχνολογικές "εξελίξεις" ή τις αναπόφευκτες κοινωνικές / πολιτικές αλλοιώσεις, εξακολουθεί να βρίσκεται στον πυρήνα της γνήσιας λαϊκής ψυχαγωγίας και μέσα από αυτή την μουσική - στις πολλαπλές τοπικές μορφές της - ποιείται ήθος ακόμα και στις μέρες μας»). Δεύτερον, παρακάτω στις συνεντεύξεις τίθεται θέμα για την προέλευση του κλαρίνου (ήρθε στην Ελλάδα μέσω των τσιγγάνων). Ο Dawe αναφέρει χαρακτηριστικά «Οι ηχογόνες συσκευές που ονομάζουμε μουσικά όργανα είναι βαθιά ενσωματωμένα σε τοπικούς μουσικούς πολιτισμούς (cultures) ανά τον κόσμο. Παράλληλα, είναι κομμάτι της παγκόσμιας πολιτισμικής διακίνησης, στα πλαίσια της οποίας είναι δυνατό να μεταφερθούν και να «επανεντοπιστούν» (στα χέρια μουσικών, τουριστών, συλλεκτών, επιμελητών, μουσείων κλπ.)». Σύμφωνα με τις τέσσερις συνεντεύξεις το ίδιο ακριβώς συνέβη και με το κλαρίνο το οποίο ήρθε στην Ελλάδα μέσω μουσικών-τουριστών κλπ. Κλείνοντας θα ήθελα να πω ότι η ανησυχία του γνωστού Ηπειρώτη καλλιτέχνη Πετρο-Λούκα Χαλκιά για την αδιαφορία των νέων όσον αφορά την παράδοση, όπως διαφαίνεται μέσα στο άρθρο παραπάνω, έχει άμεση αντιστοίχηση με τις συνεντεύξεις όπου οι δύο απ’ τους τέσσερις ήξεραν πολύ λίγα για την παράδοση και μάλιστα για την Ηπειρώτικη μουσική.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
1η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ, ΜΑΡΙΑ, ΕΤΩΝ: 14, ΜΑΘΗΤΡΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
1. Όταν ακούς κάποιον να παίζει κλαρίνο, ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στο μυαλό; Πού σε παραπέμπει αυτή η μουσική;
Αναλόγως το είδος της μουσικής. Αν παίζει βλάχικα θα μου έρθει στο μυαλό το πανηγύρι και το γλέντι, αν παίζει έντεχνα θα με γυρίσει σε άσχημες εικόνες επειδή είναι πολύ χαλαρωτικό. Αν δω μόνο ένα κλαρίνο χωρίς να ακούσω κάτι, το συνδέω με την ποντιακή μουσική.
2. Πιστεύεις ότι παίζει ρόλο το φύλο στην ερμηνεία του κλαρίνου; (στην Ελλάδα εννοείται). Θα ήθελες να δεις μια γυναίκα να παίζει κλαρίνο;
Ναι πιστεύω ότι παίζει ρόλο. Βασικά πιστεύω ότι το κλαρίνο αντιστοιχεί καθαρά σε άντρες, όπως είναι και το ποδόσφαιρο. Δε θα ήθελα να ακούσω ή να δω γυναίκα να παίζει κλαρίνο.
3. Γνωρίζεις αν το κλαρίνο είναι ελληνικό όργανο; Αν όχι τότε ποια είναι η προέλευση του; Το θεωρείς ελληνικό;
Το κλαρίνο εφευρέθηκε στην Ελλάδα. Ναι, το θεωρώ ελληνικό.
4. Θα σου βάλω να ακούσεις κάτι και θέλω να μου πεις, αν ξέρεις βέβαια, τι είναι και από ποια περιοχή (ακούγεται ένα ηπειρώτικο Μοιρολόι από τον Τάσο Χαλκιά).
Δε γνωρίζω τι είναι. Ίσως να είναι τούρκικο. Αν είναι ελληνικό τότε θα έλεγα ότι ίσως είναι από τη Θράκη.
2η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΕΛΠΙΔΑ, ΕΤΩΝ: 21, ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
1. Αν επέλεγες να ακούσεις κλαρίνο, ποιο είδος μουσικής θα προτιμούσες;
Θα άκουγα κλαρίνο όταν παίζει μαζί με τα χάλκινα. Βασικά δε μπορώ καθόλου τα Ηπειρώτικα. Αλλά γενικά όταν πετυχαίνω εκπομπές με παραδοσιακά στο ραδιόφωνο τα ακούω, δεν έχω πρόβλημα.
2. Πιστεύεις ότι παίζει ρόλο το φύλο στην ερμηνεία του κλαρίνου; (στην Ελλάδα εννοείται). Θα ήθελες να δεις μια γυναίκα να παίζει κλαρίνο;
Δεν το είχα σκεφτεί αλλά μάλλον παίζει. Υπάρχει μια προκατάληψη γενικά όσον αφορά τα μουσικά όργανα σε σχέση με το φύλο. Θα με παραξένευε αν έβλεπα μια γυναίκα να παίζει κλαρίνο αλλά δε νομίζω ότι θα με πείραζε.
3. Γνωρίζεις αν το κλαρίνο είναι ελληνικό όργανο; Αν όχι τότε ποια είναι η προέλευση του; Το θεωρείς ελληνικό;
Δε γνωρίζω την προέλευσή του αλλά δε νομίζω να κατασκευάστηκε εδώ στην Ελλάδα. Δεν το θεωρώ ελληνικό όργανο, έτσι όπως έχουν γίνει τα πράγματα και όλοι δοκιμάζουν διάφορα και πειραματίζονται. Σίγουρα είναι πολύ ελληνικό, έχει μια ιστορία εδώ πέρα αλλά δεν είναι μόνο σ’ αυτή τη χώρα. Λόγω της εξέλιξης των μουσικών η μια χώρα δανειζόταν από την άλλη στοιχεία και μουσικά όργανα (μηχανισμούς κλπ.).
4. Θα σου βάλω να ακούσεις κάτι και θέλω να μου πεις, αν ξέρεις βέβαια, τι είναι και από ποια περιοχή (ακούγεται ένα ηπειρώτικο Μοιρολόι από τον Τάσο Χαλκιά).
Κλαρίνο παίζει αλλά δεν ξέρω ακριβώς τι είναι και από ποια περιοχή. Τώρα όμως με προβλημάτισες πάρα πολύ, γιατί μαθαίνω τόσα πολλά πράγματα για άλλες μουσικές, όχι ελληνικές, και μόλις συνειδητοποίησα ότι για την παραδοσιακή μουσική δε γνωρίζω τίποτα, ενώ μ’ αρέσει πολύ, την αγαπώ κι έχω βιώματα.
3η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΚΩΣΤΑΣ, ΕΤΩΝ: 48, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
1. Όταν ακούς τη λέξη κλαρίνο, ποια εικόνα σου έρχεται πρώτη στο μυαλό και ποιο είδος μουσικής;
Πανηγύρι στην Ήπειρο, ηπειρώτικη μουσική. Ταυτόχρονα βέβαια, επειδή έχω γυρίσει και σε άλλα μέρη, κλαρίνο έχω ακούσει και στη Δυτική Μακεδονία, και στην περιοχή από τη Γουμένισσα (τσιγγάνοι) μέχρι και τα χωριά της Αριδαίας, κι έχω συνειδητοποιήσει ότι παίζουν διάφορα είδη μουσικής με πολύ ενδιαφέροντα ακούσματα.
2. Πιστεύεις ότι παίζει ρόλο το φύλο στην ερμηνεία του κλαρίνου; (στην Ελλάδα εννοείται). Θα ήθελες να δεις μια γυναίκα να παίζει κλαρίνο;
Ναι πιστεύω ότι παίζει ρόλο το φύλο. Αλλιώς θα νοιώσει κάποια πράγματα ένας άντρας κι αλλιώς μια γυναίκα. Είναι διαφορετικά τα βιώματα. Όλα παίζουν ρόλο, το πώς μεγαλώνει κάποιος, με ποιους συναναστρέφεται κλπ. Δε θέλω να ξεχωρίσω τα φύλα ούτε να πω ότι είναι καλύτερος ο άντρας ή η γυναίκα, απλά εγώ θα προτιμούσα ν’ ακούσω άντρα να παίζει κλαρίνο. Παρ’ όλα αυτά δε θα είχα πρόβλημα να δω γυναίκα να παίζει κλαρίνο, μάλιστα έχω δει, είναι όμως πολύ σπάνιο. Απλά είναι διαφορετική η ενέργεια.
3. Γνωρίζεις αν το κλαρίνο είναι ελληνικό όργανο; Αν όχι τότε ποια είναι η προέλευση του; Το θεωρείς ελληνικό;
Όχι το κλαρίνο δεν το θεωρώ ελληνικό όργανο. Είναι βαυαρικής προέλευσης.
4. Θα σου βάλω να ακούσεις κάτι και θέλω να μου πεις, αν ξέρεις βέβαια, τι είναι και από ποια περιοχή (ακούγεται ένα ηπειρώτικο Μοιρολόι από τον Τάσο Χαλκιά).
Είναι Ηπειρώτικο, δεν ξέρω ακριβώς όμως τι.
4η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΑΝΤΩΝΗΣ, ΕΤΩΝ: 60, ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΣ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
1. Όταν ακούς τη λέξη κλαρίνο, ποια εικόνα σου έρχεται πρώτη στο μυαλό και ποιο είδος μουσικής;
Το πρώτο πράγμα που μου έρχεται στο μυαλό είναι ένας μαύρος, ένας γύφτος. Και αυτό γιατί παλιά κλαρίνο έπαιζαν πιο πολύ οι γύφτοι, μην κοιτάς τώρα που εσείς οι πιτσιρικάδες ασχολείστε μ’ αυτό. Αλλά το γύφτος το λέω με την καλή έννοια γιατί οι γύφτοι είναι άριστοι μουσικοί. Τώρα όσον αφορά το είδος από τη στιγμή που είμαστε στην Ελλάδα, το κλαρίνο έχει ταυτιστεί με τα Δημοτικά τραγούδια (τσάμικα, καλαματιανά). Έτσι το γνώρισα εγώ από μικρός το κλαρίνο. Από ‘κει και πέρα μπορώ ν’ ακούσω και άλλα είδη μουσικής με κλαρίνο.
2. Πιστεύεις ότι παίζει ρόλο το φύλο στην ερμηνεία του κλαρίνου; (στην Ελλάδα εννοείται). Θα ήθελες να δεις μια γυναίκα να παίζει κλαρίνο;
Ναι σαφώς. Δε νομίζω ότι μια γυναίκα θα μπορούσε ν’ αποδώσει όπως ένας άντρας στα δημοτικά και στα υπόλοιπα είδη μουσικής, αν και σπάνια βλέπεις μια γυναίκα να παίζει κλαρίνο. Κι εγώ προσωπικά δε θα ήθελα να δω, δε θα μου άρεζε σαν παρουσία (αισθητικά). Αν και σε συμφωνικές ορχήστρες είναι πολύ ωραίο.
3. Γνωρίζεις αν το κλαρίνο είναι ελληνικό όργανο; Αν όχι τότε ποια είναι η προέλευση του; Το θεωρείς ελληνικό;
Το κλαρίνο δεν είναι ελληνικό όργανο, έχει κατασκευαστεί στην Ευρώπη. Και πάλι όμως μετά από τόσα χρόνια δεν το θεωρώ ελληνικό. Όπως για παράδειγμα το μπουζούκι. Δε μπορεί να το διεκδικήσει κάποιος άλλος λαός, είναι καθαρά ελληνικό όργανο.
4. Θα σου βάλω να ακούσεις κάτι και θέλω να μου πεις, αν ξέρεις βέβαια, τι είναι και από ποια περιοχή (ακούγεται ένα ηπειρώτικο Μοιρολόι από τον Τάσο Χαλκιά).
Αυτό είναι Ηπειρώτικο. Δεν ξέρω ακριβώς πως λέγεται αλλά αυτό το άκουσμα το ταυτίζω με τον Πετρο-Λούκα Χαλκιά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Ανωγειανάκης Φ., 1991, Ελληνικά λαϊκά μουσικά όργανα (Αθήνα: Μέλισσα)
2. Γιωργούδης Π., 2004, Εθνομουσικολογία μεθοδολογία κι εφαρμογή (Αθήνα: Μεσόγειος)
3. Dawe. K., 2003, “The cultural Study of Musical Instruments”, Στο Clayton, Martin, et al (επιμ.), The cultural Study of music, a critical introduction (NY: Routledge),
4. Κοφτερός, Δημήτρης Β., 1998, Δοκίμιο για το ελληνικό σαντούρι (Αθήνα και Γιάννενα: Δωδώνη)
5. Pennanen, Risto Pekka, 2009, «Οργανολογική εξέλιξη και επιτελεστική πρακτική του ελληνικού μπουζουκιού. Μέρος Α΄», Πολυφωνία 14: 38-91,
6. Racy, Ali Jihad, 1994, “A Dialectical Perspective on Musical Instruments: The East Mediterranean Mijwiz”, Ethnomusicology 38/1: 37-57.
7. Μαζαράκη, Δέσποινα, 1094, "Το λαϊκό Κλαρίνο στην Ελλάδα" (Αθήνα: Κέδρος)
ΔΙΑΔΥΚΤΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
1. Αθηνόραμα (http://www.athinorama.gr/music/editorschoice/?edtId=12026), «Το λαϊκό κλαρίνο και τα διαχρονικά ταξίδια του», Γιώργος Χαρωνίτης, 01/02.2011
2. Μάνος Αχαλινωτόπουλος, επίσημο site http://www.clarinet.gr/words.html ,
3. http://www.hotstation.gr/article678.html, Συνέντευξη Πετρο-Λούκα Χαλκιά με τίτλο «Το κλαρίνο δοξάζει το μεγαλείο της ψυχής», 27 Ιουνίου 2005.
